پیش از اینکه از کودکان انتظار داشته باشیم چشمانی نقاد داشته باشند، نقادانه بشنوند و راه و روش صحیح را در زندگی انتخاب کنند تا به سعادت برسند، باید به آنها بیاموزیم که چگونه می توانند منتقد باشند و فلسفی فکر کنند. تفکر فلسفی، کودکان را به مهارت های تفکر انتقادی و منطقی مجهز می کند. این نوع تفکر به چرایی ها، روابط بین مفاهیم، اصول و معیارها توجه دارد. این روش به فرد کمک می کند که به تمرکز زدایی بپردازد و خطاها را کاهش دهد. ولی برای یک زندگی سعادتمند تنها فراگیری راه های تفکر فلسفی کافی نیست، باید با دید بصیرت و پاکدلی با وقایع زندگی روبرو شد. حکمت و خردورزی می تواند این وپژگی ها را در انسان رشد دهد. این مهارت ها باید از کودکی آموزش داده شود. کتاب های داستان به عنوان مجموعه ای غنی از تجربه ها و دانش و بعنوان ابزار مناسبی برای چنین آموزشی شناخته شده اند. ولی بیشتر والدین و مسوولان آموزش و پرورش کودکان با عناصر فلسفی در داستان ها و داستان های مناسب برای آموزش تفکر فلسفی آشنا نیستند. با هدف شناسایی این داستان ها، تعیین عناصر فلسفی در آنها و شناسانیدن آنها برای استفاده و بازتولید، پژوهشی با روش تحلیل محتوا انجام شد. در این پژوهش کتاب های داستانی مناسب برای گروه سنی دبستان از میان کتاب های مناسب تولید شده در سال های 1370 تا 1385 در ایران انتخاب شدند. بر اساس نظر متخصصان و نیز متون مرتبط، مولفه های تفکر فلسفی در آنها شناسایی شد که عبارتند از مفهوم سازی، استدلال، قضاوت و حکمت. سپس کتابهای مربوط به داستان هایی که در تولید آنها به پرورش تفکر فلسفی توجه شده است، تعیین شدند. از میان این گتاب ها مواردی که به هر یک از روش های تفکر فلسفی و مولفه های مربوط توجه دارند مشخص شدند. همچنین داستان هایی که خردورزی و آشنایی با حکمت را موجب می شوند و آنانی که تمرکز زدائی را تشویق می کنند نیز شناسایی گردید. بررسی ها نشان داد حدود 20درصد از کتاب های موجود به مولفه های تفکر فلسفی توجه دارند. برای جبران این تقیصه پیشنهادهایی ارائه شده است.

هدف کلی پژوهش حاضر، تعیین میزان توجه سند برنامه درسی ملی به مولفه های تفکر فلسفی است. تحقیق، از نظر هدف، کاربردی و ازلحاظ روش مبتنی بر روش تحلیل محتوا است. به دلیل محدودیت، نمونه آماری همان جامعه آماری یعنی سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران است.روایی ابزار، از طریق روایی محتوایی و پایایی آن با ضریب توافق ویلیام اسکات، بیش از %86 تعیین گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و برای کسب اطمینان بیش تر نتایج، از شیوه آنتروپی شانون، بهره گرفته شد. نتایج حاکی از توجه نسبی سند اما نامتوازن و ناهماهنگ به مولفه های تفکر فلسفی است. مولفه «کنجکاوی» با 69 واحد ثبت معادل %26 و ضریب اهمیت 0.244، با بیشترین فراوانی و اهمیت موردتوجه و مولفه «وحدت شخصیت» با 9 واحد معادل %3 و ضریب اهمیت 0.024، مورد کم توجهی واقع شده است. مولفه های دیگر به ترتیب فراوانی و اهمیت، عبارت اند از: «علاقه به ارزش های انسانی» 52 واحد معادل %19 و ضریب اهمیت 0.202، «جامعیت» 41 واحد یعنی %15 و ضریب اهمیت 0.157، «تعمق» 38 واحد معادل %14 ضریب اهمیت 0.156، «استقلال رای» 31 واحد معادل %11 و ضریب اهمیت 0.079، «نوجویی» 18 واحد یعنی %7 و ضریب اهمیت 0.072 و «انعطاف پذیری» 13 واحد معادل %5 و ضریب اهمیت 0.024 بوده است.

آموزش فلسفه به دانش آموزان تا حد زیادی قدرت مواجه آن ها با بحران های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و انتخاب رشته، شغل، همسر و. . . را افزایش می دهد. از این رو هدف پژوهش حاضر، بررسی مولفه های تفکر فلسفی در کتاب مدیریت خانواده و سبک زندگی (ویژه دختران) پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه می باشد. روش این پژوهش توصیفی، تحلیل محتوا و جامعه اطلاع رسان شامل یک جلد کتاب درسی دوره دوم متوسطه در سال تحصیلی 1399-1400 و ابزار پژوهش فرم تحلیل محتوا باتوجه به معیارهای تفکر فلسفی (شامل سه حیطه استدلال، قضاوت و مفهوم سازی و دوازده مولفه) می باشد. به این صورت که پس از مشخص کردن واحد تحلیل و مولفه های مورد نظر به عنوان ملاک های تحلیل، با استفاده از تکنیک ویلیام رومی به تحلیل کتاب مذکور اقدام شد. علاوه بر این از آزمون خی دو جهت مشخص کردن نحوه توزیع مولفه ها در محتوای کتاب مزکور استفاده گردید. باتوجه به تحلیل ضریب درگیری (ISE=0/94) به دست آمده از محتوای کتاب مورد بررسی، می توان اظهار داشت که میزان توجه کتاب مدیریت خانواده و سبک زندگی (ویژه دختران) پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه به مولفه های تفکر فلسفی، در حد نسبتا مطلوب (ضریب درگیری پایین تر از 1) و به صورت نیمه فعال می باشد. همچنین نتیجه حاصل از آزمون خی دو (Sig: 0/006، Chi-Square: 26. 316) نشان داد که میزان توزیع مولفه ها در کتاب یادشده به طور معناداری نامتوازن می باشد. به گونه ای که مولفه شناخت با 36/5 درصد فراوانی، دارای بیشترین فراوانی و مولفه تمرکززدایی با 42/2 درصد فراوانی، کم ترین فراوانی را در مولفه های تفکر فلسفی به خود اختصاص داده اند.

آموزه بازگشت جاودانه همان، یکی از بنیادی ترین اندیشه های فلسفی نیچه است و نیچه خود را آموزگار آن می داند. برطبق این آموزه، من باز خواهم گشت، با این خورشید، با این مهتاب، با این زمین و با همه رویدادهای آن، اما نه به یک زندگی نو یا زندگی بهتر یا زندگی همانند، بلکه من جاودانه به همین و همین زندگی باز خواهم گشت.پس از فروپاشی ارزشها و ظهور هیچ انگاری در فرهنگ اروپایی، نیچه کوشید در پرتو این آموزه به جای فرو غلتیدن در هیچ انگاری منفعل، به اندیشه هیچ انگارانه فعال دست یابد و چاره ای برای پوچی و معناباختگی زندگی بیابد. با اندیشه بازگشت جاودانه همان می توان معیاری برای سنجش نیرومندی و شیوه ای برای پرورش و تندرستی یافت و از روح کی نخواهی به زمان رهید و به زندگی آن گونه که هست، گوارا و ناگوار آری همه جانبه گفت.

در فلسفه های گوناگون هندویی زمان به مثابه علت، قدرت، جوهر و عرض تفسیر می شود. در فلسفه ودانته زمان امری خیالی و وهمی است نه واقعی. زمان در فلسفه نیایه-وایشیشیکه به عنوان جوهری مستقل و غیر مادی تفسیر می شود. پرسش از چگونگی حضور زمان، نحوه ارتباط آن با مسائل مختلف هستی شناختی از جمله: علیت، حرکت و فضا در همه موارد برجسته شده است؛ در نیایه-وایشیشیکه ترتیب وقوع رویدادها بازمان تفسیر می شود. اما زمان هیچ کیفیت فیزیکی خاص مانند رنگ ندارد. فلسفه سانکیه هرچند مبتنی بر متافیزیک ثنویت گرایی است که روند رویدادهای جهان را در فعل و انفعال دو اصل غایی یعنی پوروشه و پرکریتی تفسیر می کند ولی در بحث از پدیدار زمان تفسیر نیایه-وایشیشیکه را انکار می کند. دو تفکر می مانسا و ودانته نیز در سنت هندویی فهم و تفسیر خود درباره زمان را به صورت منحصر به فردی بر مبنای خوانش اوپانیشادها (واقعیت نامتغیر برهمن) بسط و توسعه داده اند و موضوعات مختلف هستی شناختی از جمله: علیت، حرکت و آفرینش را به شیوه های مختلف در قالب مفاهیم ویوارتا، مایا، اویدیا و اوتاره شرح و تفسیر می کنند. یافته های تحقیق نشان می دهد که در تفکر فلسفی هند، پدیدار زمان به صورت نمادهای گوناگون نقش متفاوتی رادر موجودات و رویدادهای کی هانی و حتی در احکام عملی یوگا ایفا می کند.

هویت تفکر یونانی همواره مورد توجه متفکران عالم اسلام بوده است و آنان عملکرد واحدی نسبت به آن نداشتند. اشراقیان مسلمان ندای دوگانگی تفکر ایمانی با یونانی را سر دادند و نسبت به نفوذ فلسفه عقلانی در دنیای اسلام هشدار دادند ولی برخی دیگر با بحث های نظری سعی کردند غیرحقیقی و ابتر بودن نگاه عقل مستقل بشر را اثبات کنند. سهروردی بعنوان مؤسس حکمت اشراق با تفکیک تفکر یونانی ارسطوییِ مبتنی بر قیاس برهانی از حکمای ماقبل ارسطو، مدعی است که حکمای یونان باستان شاخه ای از خمیره ازلی حکمت اشراقی است که به افلاطون الهی ختم شده است. از دیدگاه وی خمیره ازلیِ حکمت راستین که شامل مشاهده قلبی انوار قاهره عالم غیب از راه تهذیب نفس است، در آثار بزرگان یونان باستان (بخصوص افلاطون) به زبان رمز ارائه شده است. به نظر سهروردی حکمت بحثی ارسطو تاریک است و نمی تواند علم راستین را در اختیار بشر قرار دهد. البته وی علیرغم انکار حقیقی بودن راه برهانی ارسطو، آن را برای تعلیم حکمت اشراقی به مبتدیان مفید می داند و سعی می کند روش و برخی اصول آ ن را نقد کند.نوشتار حاضر با روش تحلیلی سعی دارد جایگاه عقل خوداتکای ارسطوئی را در دیدگاه شیخ اشراق جست و جو کند و از این طریق به شناسایی هویت حکمت اشراق کمک نماید.